Podcast 003: Belazeriet of niet? Deel I

Nep en namaak in de stenenwereld

Stuur mij via hier een SMS bericht over deze afleving!

In deze derde aflevering van de Stapel van Stenen community podcast vertel ik graag meer over ‘Belazeriet’, kort gezegd over nep en namaak in de stenenwereld. In mei 2022 verscheen hierover al mijn boek ‘Belazeriet of niet?’, maar omdat het onderwerp actueel blijft besteed ik er ook in deze podcast serie aandacht aan.

Ik heb zoveel te vertellen over Belazeriet dat ik er zelfs twee afleveringen over gemaakt heb. In deze aflevering deel 1 waarin ik vertel waarom ik een boek over dit onderwerp geschreven heb en leg ik uit wat Belazeriet precies inhoudt. Daarnaast bespreek ik verschillende voorbeelden van Belazeriet, zoals door de mens gemaakte stenen, natuurlijke stenen met een bewerkt uiterlijk, en misleidende naamgeving. 

In deel 2 in aflevering 4 ga ik dan verder in op de gevolgen van Belazeriet voor zowel kopers als verkopers, en geef ik tips om jezelf te beschermen tegen Belazeriet. Tot slot benadruk ik het belang van eerlijke en betrouwbare informatie in de wereld van edelstenen en mineralen. Dus luister vooral beide afleveringen!

Waarom een boek?

Waarom een boek hierover zul je je misschien afvragen. Is het dan zo erg gesteld in de wereld van edelstenen en mineralen? Helaas moet ik toegeven dat dat inderdaad het geval is. Dat ervaar ik ook als ik op een beurs sta of bij een geologische vereniging het verhaal over Belazeriet vertel. Het onderwerp is nog steeds erg actueel en houd veel mensen bezig. En het feit dat er inmiddels meer dan 1250 exemplaren van mijn boek verkocht zijn geeft ook aan dat er behoefte is aan betrouwbare en eerlijke informatie bij liefhebbers van stenen. 

Veel edelstenen, mineralen en gesteenten worden namelijk verkocht onder allerlei commerciële en fantasienamen. Ook is er veel bewerkt of volledig door de mens gemaakt materiaal op de markt waarvoor misleidende namen gebruikt worden. Veel van die fancy namen geven misschien een idee van exclusiviteit, maar hebben vooral als doel om stenen of imitaties beter te kunnen verkopen. Bovendien is het vaak onduidelijk om wat voor soort steen het nu geologisch precies gaat. En is het dan Belazeriet of niet?

In 2018 introduceerde ik die term ‘Belazeriet’, een woordspeling van ‘belazeren’ met de uitgang -iet zoals bij veel mineraalnamen, denk bijvoorbeeld aan labradoriet. Een cynische aanduiding die ik sinds die tijd voor edelstenen, mineralen of gesteenten gebruik die volledig door de mens gemaakt zijn of bewerkt zijn en/of een misleidende naam hebben én waarover onvolledige of onjuiste informatie gegeven wordt. Vooral dat laatste maakt het voor mij Belazeriet, omdat je het gevoel kan krijgen belazerd te zijn als je achteraf hoort dat het niet blijkt te zijn waarvoor het verkocht is. De term Belazeriet is inmiddels herkenbaar voor velen en omschrijft voor mij ook precies wat ik er mee bedoel. 

Het begon voor mij allemaal met de vele vragen die ik kreeg tijdens mijn cursussen en op online platforms, over de vreemdste namen voor mineralen en edelstenen. Aqua Aura, Azeztuliet, Super Seven, Sjamaan droomkwarts en Lemurische kristallen, en dat zijn nog maar een paar voorbeelden. Wanneer ik dan op onderzoek uitging in de vooral geologisch georiënteerde boeken en op de websites die ik gebruikte, kon ik weinig informatie vinden over wat er nou precies achter al die namen schuilging. Dit zijn namelijk geen officiële mineraalnamen, maar commerciële namen, handelsmerken of esoterische fantasienamen.

Via sociale media deed ik een oproep om input te leveren voor een lijst met ‘nieuwe mineraal namen’ zoals ik ze toen nog noemde. Binnen een paar dagen had ik enorm veel reacties en meer dan 120 verschillende namen die niet voorkwamen in de gangbare boeken. In die periode werd ik ook attent gemaakt op een Amerikaans boekje van Kristi Hugs: “Old Rocks, New Names”. Ik bleek niet de enige te zijn die zich stoorde aan de wildgroei van mineraalnamen en die behoefte had aan duidelijkheid in deze chaos. 

Zij was vooral in Amerika actief op online platforms en vond het geweldig dat ze een medestander had gevonden in Europa. We hebben een aantal keer informatie uitgewisseld en uiteindelijk mocht ik van haar de auteursrechten overnemen voor het Nederlands taalgebied en begon ik met het vertalen van haar boekje. Maar al snel kwam er heel veel extra informatie en nog veel meer nieuwe namen bij. Van de oorspronkelijk 158 namen uit haar boekje uit 2018 ben ik in 4 jaar tijd naar een aantal van ruim 550 namen gegaan in mijn boek en zijn de beschrijvingen behoorlijk uitgebreid en toegespitst op het aanbod op de Nederlandse en Belgische markt. Helaas heeft Kristi mijn boek zelf nooit kunnen lezen, maar haar werk leeft voort. 

Ondertussen groeit trouwens mijn document met namen en beschrijvingen nog steeds. Elke week komt er nieuw materiaal op de markt en worden er nieuwe commerciële namen geïntroduceerd. 

De recente jaren zien we een enorme stijging in de verkoop van edelstenen en mineralen, vooral ook voor esoterische en spirituele doeleinden. Die groeiende populariteit leidt ook tot een toename van goedkopere lookalikes en bewerkte of gemaakte stenen op de markt en een enorme chaos in naamgeving. Bewerken en behandelen van edelstenen en mineralen doet men al sinds de Oudheid, maar neemt hand over hand toe en bovendien worden de technieken steeds beter. Je kan als liefhebber steeds moeilijker onderscheiden of iets Belazeriet is of niet.

Vooral online wordt veel verkocht, soms door verkopers die de ware aard van de aangeboden stenen niet kennen. Dit zorgt helaas ook voor een overvloed aan desinformatie, met vele teksten met onjuistheden over edelstenen en mineralen die klakkeloos van elkaar of van enkele bekende bronnen worden overgenomen. Soms zelfs met misleidende intenties om meer verkoop te genereren.

Maar ik moet ook zeggen dat door de enorme hoeveelheid beschikbare informatie het voor liefhebbers soms moeilijk is om kritisch te beoordelen of de informatie in een boek, op sociale media of op een website juist is, zeker wanneer je net begint met verzamelen. Hierdoor vertrouwen de meeste kopers op wat de verkoper hen vertelt. De behoefte aan betrouwbare kennis en het vermogen om zelf onderzoek te doen naar de echtheid van stenen wordt daardoor steeds crucialer. Hier komt ook de verantwoordelijkheid en de essentiële rol van de verkoper naar voren.

In deel 2 in de volgende aflevering kom ik graag nog even terug op de gevolgen van ‘Belazeriet’ en de aandacht ervoor. Ik bespreek nu eerst verschillende vormen van Belazeriet en een aantal voorbeelden. 

Vormen van Belazeriet

Zoals ik al vertelde maakt iets vooral een Belazeriet wanneer er onvolledige of onjuiste informatie gegeven wordt bij een edelsteen, mineraal of gesteente. Dat kan gaan over de herkomst, of iets een natuurlijk of niet-natuurlijk materiaal is, over een eventuele behandeling of over de juiste benaming. 

Door de mens gemaakt

Als eerste besteed ik aandacht aan de geheel of gedeeltelijk door de mens gemaakte edelstenen of mineralen. Daarbij vind ik het belangrijk om onderscheid te maken tussen synthetische stenen en imitatie. 

Synthetische edelstenen worden weliswaar kunstmatig door de mens gemaakt, maar hebben dezelfde eigenschappen als de natuurlijke tegenhanger, zoals chemische samenstelling, kristalstructuur, hardheid, enzovoort. Bekende voorbeelden zijn synthetische diamant en robijn.  Maar ook de lab-grown kwarts clusters uit China en de blauwe chalcanthiet kristallen uit een laboratorium in Polen noemen we synthetisch. Met name in de wereld van geslepen stenen voor sieraden is het gebruik van synthetische edelstenen heel normaal, ze zijn vaak ook voordeliger dan de natuurlijke variant. Op die manier zijn fraaie edelstenen in sieraden bereikbaar voor een groter publiek. Maar het is ook gebruikelijk dat bij de verkoop netjes vermeld wordt dat het om een synthetische steen gaat, dat is ook vastgelegd in de brancherichtlijnen van de CIBJO zoals die gelden voor bijvoorbeeld juweliers en edelsmeden. Helaas zien we dat lang niet altijd bij de lab-grown kristallen, voor verkopers van ruwe edelstenen of mineralen kennen we helaas ook geen brancherichtlijnen. 

Iets anders is wanneer er sprake is van een imitatie van een natuurlijke steen. Een dergelijk product heeft dan niet dezelfde kenmerken als het natuurlijke materiaal. Bekend voorbeeld in de handel op dit moment is bijvoorbeeld imitatie malachiet van klei of epoxy, maar ook glas dat verkocht wordt als obsidiaan of kwarts. Helaas zijn er nog talloze voorbeelden te noemen van deze categorie en hierbij wordt ook veel minder vaak vermeld dat het om niet-natuurlijk materiaal gaat.

Natuurlijke basis, bewerkt/behandeld uiterlijk

De tweede vorm van Belazeriet omvat voor mij edelstenen of mineralen die een natuurlijke basis hebben, maar waarvan het uiterlijk bewerkt of behandeld is. De intentie van deze bewerking is in de meeste gevallen om de steen te verfraaien. Uiteraard is het wenselijk dat deze behandeling altijd vermeld wordt, dat staat voor veel gevallen ook zo in de brancherichtlijnen. Maar, het is goed om te realiseren dat sommige van die behandelingen al sinds jaar en dag worden toegepast en in de handel normaal geworden zijn. Denk bijvoorbeeld aan het beitsen van agaat waardoor deze als onyx of carneool aangeboden wordt. Daarnaast zien we tegenwoordig ook bewerkingen zoals het aanbrengen van een coating, impregneren, verhitten, bestralen en mechanische bewerking. Voorbeelden zijn onder andere de verschillende mineralen met een ‘aura’ coating en verhitte amethist dat als citrien verkocht wordt. Ook de gespleten fluoriet octaëders die als natuurlijke kristallen worden aangeprezen vallen onder mechanische bewerking die vermeld dient te worden. 

Misleidende naam aanduidingen

Het grootste aandeel Belazeriet betreft echter de derde vorm: misleidende naam aanduidingen. Dit betreft allerlei commerciële namen of handelsmerken en fantasienamen, veelal geïntroduceerd vanuit esoterische of spirituele hoek of de handel. Hoewel het in de meeste gevallen wel om natuurlijk materiaal gaat, geven de gebruikte namen niet altijd weer wat je feitelijk koopt. Wanneer je dan informatie zoekt over zo’n steen vind je in mineralengidsen of op wetenschappelijke websites die namen niet altijd terug. Vaak alleen in esoterische boeken of op websites van verkopers, waar vooral de spirituele eigenschappen centraal staan. Voorbeelden zijn Azetulite™, Auraliet 23® en Zilveroog serpentijn. 

Redenen voor een juiste naamgeving

Het is voor mij om meerdere redenen belangrijk om eerlijke en juiste informatie te verspreiden over de naamgeving van edelstenen en mineralen. Naast dat het erg verwarrend is dat er vele namen in omloop zijn voor één en hetzelfde mineraal, kan het gebruik van fantasienamen soms ook daadwerkelijk voor problemen of risico’s zorgen. Bijvoorbeeld door gebruik van de naam ‘Bumblebee jaspis’ in plaats van ‘calciet met realgaar en pyriet’. Ik snap dat de eerste naam commercieel beter is, maar kopers hebben hierdoor geen idee van de samenstelling van deze steen en de risico’s van het bestanddeel realgaar, een giftig arseensulfide. Een ander voorbeeld is de al eerder genoemde ‘Zilveroog serpentijn’. Door gebruik van deze fantasienaam is de aanwezigheid van chrysotiel niet af te leiden. Chrysotiel is een vezelig asbestmineraal dat bepaalde risico’s met zich meebrengt bij onjuist hanteren.  

Een andere reden is het misleiden van kopers in het kader van marketing. Sommige verkopers bedenken namelijk voor een mineraal met een al lang bestaande ‘saaie’ naam, een opwindede naam om de liefhebbers te prikkelen. Want zeg nou eerlijk, Pink Fire Azeztulite™ klinkt toch veel beter dan kwarts met hematiet? Ook meeliften met de populariteit van een bepaalde soort door goedkope lookalikes met een vergelijkbare naam te verkopen valt voor mij hieronder. Denk bijvoorbeeld aan de goedkope Chinese of Indiase lookalikes van het zeldzame nuummiet uit Groenland. Dit betekent vaak ook dat laagwaardig, slecht verkoopbaar materiaal alsnog verkocht kan worden of dat er veel meer voor gevraagd kan worden, of beide!

Jaren geleden wilde bijvoorbeeld niemand de amethist met ‘verontreinigingen’ van ijzer mineralen kopen. Iedereen wilde graag zo zuiver paars mogelijke amethist. Nu dit materiaal op de markt gebracht is onder namen zoals Agape Crystal®, Auraliet 23®, Melody Stone, Sacred Seven, Super Seven of Purple Angeline, gaat het als zoete broodjes over de toonbank. En dat hetzelfde materiaal bij sommige groothandels of verkopers onder al deze namen verkrijgbaar is, zegt voor mij ook genoeg. In mijn boek beschrijf ik overigens dat bij geen van deze namen de aanwezigheid van de geclaimde samenstelling juist was: het gaat allemaal om amethist met verontreinigingen, of mooier gezegd insluitsels, van de ijzermineralen hematiet en/of goethiet. 

Een laatste reden is dat veel van de ‘nieuwe’ namen ook gesteenten zijn en geen mineralen of edelstenen. Toch worden veel van deze stenen ‘edelstenen’ genoemd en krijgen ze vaak een commerciële naam op basis van hun uiterlijk. Een gesteente bestaat uit één of meerdere mineralen. Het is dus feitelijk onjuist om een gesteente dat bestaat uit meerdere mineralen een naam te geven waardoor het lijkt één mineraal of edelsteen te zijn. Bijvoorbeeld kiwi jaspis, dat helemaal geen jaspis is maar een micro graniet, bestaat uit albiet, orthoklaas, een kleimineraal, kwarts en muscoviet. Luister hier ook mijn aflevering over Jaspis. Het vermelden van hardheid, soortelijk gewicht en chemische samenstelling maar ook spirituele eigenschappen van jaspis bij dit gesteente dat bestaat uit 5 andere mineralen is in ieder geval onjuist en misleidend. 

Nuances

De alternatieve naamgeving in de stenenwereld loopt wat mij betreft dus volledig uit de hand en heeft niets meer te maken met een eenduidige naamgeving zoals nagestreefd wordt door de commissie voor nieuwe mineralen, naamgeving en classificatie van het internationale instituut IMA. Maar, is er bij gebruik van commerciële of fantasienamen altijd sprake van Belazeriet? Als er niet bij verteld wordt wat het daadwerkelijk is, zoals in de voorbeelden die ik hiervoor heb gegeven, dan wat mij betreft zeker wel. Er zijn echter ook wel wat nuances aan te brengen. 

Daar ga ik graag verder op in deel 2 in de volgende aflevering. Dan bespreek ik ook de gevolgen van Belazeriet voor zowel kopers als verkopers, en geef ik tips om jezelf te beschermen tegen Belazeriet. Dus luister vooral ook de volgende aflevering over het belang van eerlijke en betrouwbare informatie in de wereld van edelstenen en mineralen.