Analyse: apatiet in cleavelandiet of niet?

Inmiddels zijn er heel wat stenen op de markt met blauwe vlekken, onder heel veel verschillende namen. Een naam die recentelijk weer veel opduikt is ‘apatiet in cleavelandiet’. Geslepen stenen of objecten zoals bollen en torens van een grijze steen met blauwe gespikkelde vlekken. Een tijd geleden heb ik een paar handstenen hiervan gekregen van een verkoper uit mijn community om nader te bestuderen. Inmiddels heb ik de resultaten terug uit het lab, ik geef hier een uitgebreide samenvatting.

Verschillende namen, verschillende stenen

Deze stenen met blauwe vlekken worden momenteel dus met name verkocht als ‘apatiet in cleavelandiet’. Wanneer van een steen met dit uiterlijk op social media platforms gevraagd wordt wat het is, is dat ook het meest gegeven antwoord. Maar, het wordt ook regelmatig ‘K2 jaspis’ genoemd of zelfs ‘nieuwe K2 jaspis’ door Chinese verkopers. Af en toe kom je ook nog andere namen tegen voor hetzelfde materiaal, die sinds de introductie op de markt in 2020/2021 gebruikt zijn. Zo wordt het bijvoorbeeld ook verkocht als ‘ioliet in kwarts’, ‘Blue Polka Dot Stone’ en ‘Blue Spot(ted) Rockcrystal’, ‘trolleiet in kwarts’ of zelfs ‘blauwe Paraiba kwarts’.

Op basis van het uiterlijk is al snel vast te stellen dat het zeker geen K2 jaspis / steen is. K2 jaspis is een commerciële naam voor graniet met ronde vlekken van blauwe azuriet, gevonden op de K2 gelegen in het grensgebied tussen Pakistan en China. De naam K2 jaspis is overigens misleidend omdat het niets met jaspis te maken heeft, het is een graniet bestaand uit kwarts, albiet, muscoviet en dus azuriet.

‘K2 jaspis’, een graniet met secundaire vlekken van azuriet

Trolleiet in kwarts is ook een grijze steen met blauwe vlekken maar heeft toch een iets ander uiterlijk. Trolleiet is een groen tot blauw aluminiumfosfaat mineraal, momenteel vooral op de markt in geslepen voorwerpen uit Brazilië. Het is gerelateerd aan en komt samen voor met lazuliet en scorzaliet.

links trolleiet in kwarts (Brazilië) en rechts scorzaliet in schist (Portugal)

Een naam die helemaal niet juist is voor het onderzochte materiaal is ‘blauwe Paraiba kwarts’. Dat is een commerciële naam voor kwarts met insluitsels van het mineraal gilaliet. Genoemd naar de vindplaats Paraiba, Brazilië en dus niet naar de kleur van de blauwe Paraiba toermalijn zoals regelmatig gesteld wordt (en die overigens ook genoemd is naar diezelfde vindplaats). Onder vergroting lijken de blauwe en groene insluitsels op de Medusa-kwal, vandaar ook wel Medusa kwarts genoemd.

‘Paraiba kwarts’ (gilaliet in kwarts), links facet stenen (foto Gem Agency), rechts detailopname (foto Jacob W, New Era Collections via Mindat)

Eerdere analyse van ‘Blue Spot(ted) Rockcrystal’

In 2022 onderzocht ik ook al een geslepen steen die lijkt op het nu geanalyseerde materiaal en die destijds verkocht werd als ‘ioliet in kwarts’ en ‘Blue Spot(ted) Rockcrystal’, afkomstig uit Madagaskar. Deze stenen zijn nu overigens nog steeds onder die laatste naam verkrijgbaar bij een Nederlandse groothandel. De grijze matrix van die steen is wel duidelijk veel grover dan van de twee die ik nu geanalyseerd heb en heeft ook duidelijk alle kenmerken van kwarts. Na analyse bleek dit lazuliet in kwarts en geen ioliet.

in 2022 geanalyseerde ‘Blue Spot(ted) Rockcrystal’ bleek grove kwarts met fijne korrels van lazuliet

Apatiet in cleavelandiet of niet?

Maar als al die verschillende namen niet juist zijn, wat is het dan wel? Geen apatiet in cleavelandiet!

Met behulp van een analyse in een extern lab is bevestigd dat beide trommelstenen (donker en licht) bestaan uit een matrix van voornamelijk kwarts en de blauwe korrels zijn geïdentificeerd als lazuliet. In de donkere steen is ook orthoklaas aangetoond in de matrix en in de lichte steen sporen van hematiet. Er zijn geen aanwijzingen dat het materiaal niet natuurlijk is (samengesteld of bewerkt/gekleurd).

In verband met de textuur van de stenen (er is een richting waarneembaar) en de aanwezigheid van orthoklaas en hematiet naast lazuliet en kwarts gaat het hier waarschijnlijk om een metamorf gesteente, een zgn. metakwartsiet. Vergelijkbaar materiaal wordt gevonden in Saronara Quarry, Ambatofinandrahana District, Amoron’i Mania, Madagaskar.

Advies met betrekking tot naamgeving in de handel

De meest eenvoudige en correcte aanduiding is lazuliet in kwarts. In verband met de textuur en samenstelling van het gesteente zou dit ook lazuliet in metakwartsiet genoemd kunnen worden.

De namen ‘apatiet in cleavelandiet’, ‘ioliet in kwarts’, ‘trolleiet in kwarts’ of ‘blauwe Paraiba kwarts’ voor dit materiaal zijn onjuist en zouden daarom niet langer gebruikt moeten worden. De commerciële namen ‘Blue Polka Dot Stone’ of ‘Blue Spot(ted) Rockcrystal’ passen bij het uiterlijk en kunnen gebruikt worden mits de samenstelling van ‘lazuliet in kwarts’ ook vermeld wordt.