Analyse: Siberische blauwe kwarts

Siberische blauwe kwarts blijkt gewoon glas!

In juli 2021 heb ik een stukje ‘Siberische blauwe kwarts’ laten analyseren in een laboratorium om de ware aard en oorsprong van dit materiaal te achterhalen. De resultaten van deze analyse hebben belangrijke inzichten opgeleverd die consumenten en verkopers kunnen helpen bij het herkennen van misleidende commerciële namen en esoterische claims rondom dit materiaal.​

geanalyseerd monster van ‘Siberische blauwe kwarts’

Achtergrond

‘Siberische blauwe kwarts’, ook wel bekend als ‘Siberian Blue (Quartz)’, wordt vaak aangeboden als een zeldzame edelsteen met unieke eigenschappen. Er zijn verschillende verhalen in omloop bij verschillende stenen.

Kwarts met dumortieriet: Soms wordt de term ‘Siberische blauwe kwarts’ gebruikt voor een zeldzame kwartsvariant met een blauwe kleur, veroorzaakt door insluitsels van het mineraal dumortieriet. Deze natuurlijke steen zou voornamelijk gevonden worden in de Siberische regio van Rusland, vooral rondom het Baikalmeer. We kennen wel degelijk natuurlijke voorkomens van blauwe kwarts met dumortieriet, o.a. van Brazilië, maar van het voorkomen in Siberië zijn geen aanwijzingen gevonden in betrouwbare bronnen zoals mindat.org. Ook zien bekende specimens van kwarts met dumortieriet er totaal anders uit dan het materiaal op de markt met de naam ‘Siberische blauwe kwarts’.

Synthetische kwarts of glas: De naam ‘Siberische blauwe kwarts’ wordt echter ook gebruikt voor door de mens vervaardigd hydrothermaal kwarts of glas met een intens blauwe kleur. Originele ‘Siberian Blue’ is een synthetisch kristal dat in de late jaren ’80 door de Sovjet-Unie werd geproduceerd via een hydrothermaal proces, waarbij natuurlijk kwarts als zaadkristal werd gebruikt om synthetische kwarts te laten ontstaan, dat met kobalt blauw werd gekleurd. Het volledige verhaal hierachter lees je hier. Het werd gebruikt in militaire laserwapens, maar kreeg ook spirituele betekenis toen Siberische sjamanen het als een krachtig hulpmiddel voor intuïtieve waarneming zagen. Na de val van de Sovjet-Unie in 1991 wist zakenman Stephan Schwartz een voorraad veilig te stellen en introduceerde hij het op de markt als ‘Siberian Blue’. Toen de oorspronkelijke productie stopte, nam China de massaproductie over, waardoor de markt overspoeld werd met goedkopere imitaties. Tegenwoordig is dit materiaal in de meeste gevallen namelijk geen synthetisch hydrothermaal kwarts meer uit Rusland maar glas uit China en verschijnt ook op de markt als ‘Siberian Blue Andara’ of ‘Bleuberry quartz’. Die laatste benaming wordt met name ook gebruikt voor glas met insluitsels van blauwe slierten, een soort blauwe variant op ‘Strawberry quartz’ of ‘Cherry quartz/opal’.

Kwarts met blauwe aura coating: Helaas zien we dat de naam ‘Siberische blauwe kwarts’ ook nog gebruikt wordt voor natuurlijke kwarts clusters met een blauwe aura coating, door sommige verkopers daardoor onjuist als synoniem gebruikt voor aqua aura kwarts.

links: kwarts met dumortieriet insluitsels, Bahia, Brazilië (foto: Arkenstone via Mindat); rechts: aqua aura kwarts, natuurlijke kwarts met een opgedampte aura coating

synthetische hydrothermale blauwe kwarts uit Rusland, rechts is in het midden het zaadkristal van natuurlijke kwarts te zien (collectie en foto: Henk Rijneveld FGA)

Analysestappen en resultaten

Het stukje ‘Siberische blauwe kwarts’ dat is geanalyseerd ziet er uit als een stukje blauw glas en niet als kwarts met dumortieriet of aura kwarts, maar we bekijken het stap voor stap.  

Bij het bekijken van het monster onder de microscoop vallen direct enkele kenmerken op. De steen heeft een egale felblauwe kleur, is helder zonder sliertige insluitsels en zichtbare luchtbelletjes. Het heeft een Mohs hardheid van ongeveer 5, het is te bekrassen met glas, maar maakt zelf moeizaam een kras in glas. Het vertoont een typische schelpvormige breuk, die we zowel van glas als van kwarts kennen. Er is een dichtheid gemeten van 2,51, passend bij glas (2,5) en lager dan die van kwarts (2,65). Met lange golf UV (365 nm) wordt het monster melkachtig blauw.

Hoewel deze kenmerken allemaal duiden op een door de mens vervaardigd glas, laten we een monster analyseren om de exacte samenstelling te achterhalen, en ook om te bepalen wat de blauwe kleur veroorzaakt. In het lab is aangetoond dat het inderdaad om man-made glas gaat. De spectra die uit deze analyse naar voren kwamen, vertoonden echter sterke overeenkomsten met het mineraal lazuriet en/of afghaniet. Dit suggereert dat de blauwe kleur mogelijk afkomstig is van een stof met een vergelijkbare chemische structuur.

Daarnaast werd een gedetailleerde EDX-analyse (Energy Dispersive X-ray Spectroscopy) uitgevoerd om de chemische samenstelling van het monster te bepalen. De belangrijkste elementen die werden aangetroffen, waren natrium (24,06 gewichtsprocent), magnesium (1,87 gewichtsprocent), aluminium (2,01 gewichtsprocent), silicium (64,56 gewichtsprocent), kalium (0,55 gewichtsprocent), calcium (6,72 gewichtsprocent) en een zeer kleine hoeveelheid kobalt (0,22 gewichtsprocent).

Herziene interpretatie van de resultaten (2025)

Bij de eerste beoordeling in 2021 hebben we de laboratoriumconclusie overgenomen dat de blauwe kleur mogelijk samenhing met lazuriet/afghaniet-achtige componenten. Bij het digitaliseren van de gegevens voor de Belazeriet-bibliotheek hebben we hier nogmaals kritisch naar gekeken en blijkt echter dat de EDX-samenstelling (natrium-rijk aluminosilicaat met calcium, en slechts ~0,22 gewichtsprocent kobalt) precies past bij een gangbaar soda-kalk-aluminosilicaat glas. Die kleine hoeveelheid kobalt is ruimschoots voldoende om glas intens blauw te kleuren; voor kobaltblauw zijn doorgaans sporenpercentages al genoeg. Het gebruik van natuurlijke pigmenten (lazuriet/afghaniet) is daarom niet nodig en bovendien onwaarschijnlijk: zulke mineralen zouden o.a. zwavel moeten laten zien, wat in de EDX niet werd aangetoond. De Raman-gelijkenis met “lazuriet-achtige” pieken kan mogelijk verklaard worden door kleurcentra/Co²⁺ in het glas en/of meetartefacten in plaats van echte mineraalinclusies.

Conclusie

De analyse bevestigt dat dit monster van ‘Siberische blauwe kwarts’ geen natuurlijke kwarts is, of een hydrothermaal vervaardigde kwarts, maar een door de mens vervaardigd glas. De blauwe kleur wordt veroorzaakt door sporen van kobalt en niet door toevoeging van een stof met een structuur en samenstelling vergelijkbaar met die van afghaniet of lazuriet.

Dit bericht is gepubliceerd op sociale media en de vorige website van Stapel van Stenen in juli 2021. Een samenvatting hiervan is opgenomen in het boek ‘Belazeriet of niet?’ van mei 2022. Deze informatie is geupdate in augustus 2025 en is vanaf dat moment ook beschikbaar via de online ‘Belazeriet of niet?-bibliotheek’.

Wil je zelf ook beter leren mineralen herkennen op basis van hun vorm en eigenschappen volg dan een cursus bij mij en bekijk mijn video’s.