Analyse: Siberische blauwe kwarts

Siberische blauwe kwarts blijkt gewoon glas!

In juli 2021 heb ik een stukje ‘Siberische blauwe kwarts’ laten analyseren in een laboratorium om de ware aard en oorsprong van dit materiaal te achterhalen. De resultaten van deze analyse hebben belangrijke inzichten opgeleverd die consumenten en verkopers kunnen helpen bij het herkennen van misleidende commerciële namen en esoterische claims rondom dit materiaal.​

geanalyseerd monster van ‘Siberische blauwe kwarts’

Achtergrond

‘Siberische blauwe kwarts’, ook wel bekend als ‘Siberian Blue (Quartz)’, wordt vaak gepresenteerd als een zeldzame edelsteen met unieke eigenschappen. Er zijn verschillende verhalen in omloop bij verschillende stenen.

Kwarts met dumortieriet: Soms wordt de term ‘Siberische blauwe kwarts’ gebruikt voor een zeldzame kwartsvariant met een blauwe kleur, veroorzaakt door insluitsels van het mineraal dumortieriet. Deze natuurlijke steen zou voornamelijk gevonden worden in de Siberische regio van Rusland, vooral rondom het Baikalmeer. We kennen wel degelijk natuurlijke voorkomens van blauwe kwarts met dumortieriet, o.a. van Brazilië, maar van het voorkomen in Siberië zijn geen aanwijzingen gevonden in betrouwbare bronnen zoals mindat.org. Ook zien bekende specimens van kwarts met dumortieriet er totaal anders uit dan het materiaal op de markt met de naam ‘Siberische blauwe kwarts’.

Synthetische kwarts of glas: De naam ‘Siberische blauwe kwarts’ wordt echter ook gebruikt voor door de mens vervaardigd hydrothermaal kwarts of glas met een intens blauwe kleur. Originele ‘Siberian Blue’ is een synthetisch kristal dat in de late jaren ’80 door de Sovjet-Unie werd geproduceerd via een hydrothermaal proces, waarbij natuurlijk kwarts werd gezuiverd en met kobalt gekleurd. Het volledige verhaal hierachter lees je hier. Het werd gebruikt in militaire laserwapens, maar kreeg ook spirituele betekenis toen Siberische sjamanen het als een krachtig hulpmiddel voor intuïtieve waarneming zagen. Na de val van de Sovjet-Unie in 1991 wist zakenman Stephan Schwartz een voorraad veilig te stellen en introduceerde hij het op de markt als ‘Siberian Blue’. Toen de oorspronkelijke productie stopte, nam China de massaproductie over, waardoor de markt overspoeld werd met goedkopere imitaties. Tegenwoordig is dit materiaal in de meeste gevallen namelijk geen synthetisch hydrothermaal kwarts meer uit Rusland maar glas uit China en verschijnt ook op de markt als ‘Siberian Blue Andara’ of ‘Bleuberry quartz’. Die laatste benaming wordt met name ook gebruikt voor glas met insluitsels van blauwe slierten, een soort blauwe variant op ‘Strawberry quartz’ of ‘Cherry quartz/opal’.

Kwarts met blauwe aura coating: Helaas zien we dat de naam ‘Siberische blauwe kwarts’ ook nog gebruikt wordt voor natuurlijke kwarts clusters met een blauwe aura coating, door sommige verkopers daardoor onjuist als synoniem gebruikt voor aqua aura kwarts.

links: kwarts met dumortieriet insluitsels, Bahia, Brazilië (foto: Arkenstone via Mindat); rechts: aqua aura kwarts, natuurlijke kwarts met een opgedampte aura coating

Analysestappen en resultaten

Het stukje ‘Siberische blauwe kwarts’ dat is geanalyseerd ziet er uit als een stukje blauw glas en niet als kwarts met dumortieriet of aura kwarts, maar we bekijken het stap voor stap.  

Bij het bekijken van het monster onder de microscoop vallen direct enkele kenmerken op. De steen heeft een egale felblauwe kleur, is helder zonder sliertige insluitsels en zichtbare luchtbelletjes. Het heeft een Mohs hardheid van ongeveer 5, het is te bekrassen met glas, maar maakt zelf moeizaam een kras in glas. Het vertoont een typische schelpvormige breuk, die we zowel van glas als van kwarts kennen. Er is een dichtheid gemeten van 2,51, passend bij glas (2,5) en lager dan die van kwarts (2,65). Met lange golf UV (365 nm) wordt het monster melkachtig blauw.

Hoewel deze kenmerken allemaal duiden op een door de mens vervaardigd glas, laten we een monster analyseren om de exacte samenstelling te achterhalen, en ook om te bepalen wat de blauwe kleur veroorzaakt. Door middel van Raman- en EDX-spectroscopie is aangetoond dat het inderdaad om man-made glas gaat. De spectra die uit deze analyse naar voren kwamen, vertoonden verder sterke overeenkomsten met het mineraal lazuriet en/of afghaniet. Dit duidt erop dat de blauwe kleur mogelijk afkomstig is van een stof met een vergelijkbare chemische structuur.

Daarnaast werd een gedetailleerde EDX-analyse (Energy Dispersive X-ray Spectroscopy) uitgevoerd om de chemische samenstelling van het monster te bepalen. De belangrijkste elementen die werden aangetroffen, waren natrium (24,06 gewichtsprocent), magnesium (1,87 gewichtsprocent), aluminium (2,01 gewichtsprocent), silicium (64,56 gewichtsprocent), kalium (0,55 gewichtsprocent), calcium (6,72 gewichtsprocent) en een zeer kleine hoeveelheid kobalt (0,22 gewichtsprocent).

Interpretatie van de resultaten

Uit de analyse blijkt dus dat het om door de mens gemaakt glas gaat en niet om gesmolten of hydrothermaal gegroeide kwarts. Hoewel kobalt vaak wordt gebruikt om glas een blauwe kleur te geven, is de concentratie in dit monster verwaarloosbaar laag. Dit maakt het hoogst onwaarschijnlijk dat kobalt de oorzaak is van de blauwe kleuring. De hoge concentratie natrium en silicium in combinatie met de aanwezigheid van calcium en aluminium past goed bij een synthetisch materiaal waaraan een component met een natriumrijk aluminosilicaat is toegevoegd. De Raman-metingen suggereren dat de blauwe kleur wordt veroorzaakt door een mineraal dat lijkt op lazuriet, maar de chemische analyse van het glas vertoont sterke overeenkomsten met natriumrijke aluminosilicaten zoals afghaniet of een ander verwant mineraal uit de cancrinietgroep. Dit zou de intens blauwe kleur kunnen verklaren en de Raman-signaturen die vergelijkbaar zijn met deze mineralen.

Conclusie

De analyse bevestigt dat dit monster van ‘Siberische blauwe kwarts’ geen natuurlijke kwarts is, of een hydrothermaal vervaardigde kwarts maar een door de mens vervaardigd glas. Hoewel kobalt vaak wordt gebruikt om glas blauw te kleuren, is in dit geval de blauwe kleur waarschijnlijk veroorzaakt door toevoeging van een stof met een structuur en samenstelling vergelijkbaar met die van afghaniet of lazuriet.

Dit bericht is gepubliceerd op sociale media en de vorige website van Stapel van Stenen in juli 2021. Een samenvatting hiervan is opgenomen in het boek ‘Belazeriet of niet?’ van mei 2022. De informatie is vanaf maart 2025 ook beschikbaar via de online ‘Belazeriet of niet?-bibliotheek’.

Wil je zelf ook beter leren mineralen herkennen op basis van hun vorm en eigenschappen volg dan een cursus bij mij en bekijk mijn video’s.