Analyse: Groene maansteen

Duidelijkheid over groene kleur in groene maansteen

In 2021 liet ik een trommelsteen van ‘groene maansteen met garnieriet’ analyseren omdat ik op basis van eigen onderzoek twijfels had bij de exacte samenstelling (is het wel maansteen?) en de oorsprong van de groene kleur (garnieriet of geverfd?).

Maansteen?

Mineralogisch is maansteen een mineraal uit de kaliveldspaatgroep, een natrium-kalium-aluminium-silicaat ((Na,K)AlSi₃O₈), met een parelmoerachtig effect, ook wel ‘schiller’ effect genoemd. De naam maansteen werd oorspronkelijk vooral gebruikt voor de orthoklaas variëteit adulaar. De melkachtige, blauwe glans onder het oppervlak werd naar dit mineraal ‘adularescentie’ genoemd.

Met de toenemende populariteit van maansteen wordt de naam aan steeds meer soorten veldspaat gegeven die ook maar enige vorm van ‘flash’ vertonen. Zo kennen we inmiddels zwarte, grijze, roze, perzik, witte, beige, regenboog en dus groene maansteen (met garnieriet). Bij veel van deze ‘maanstenen’ die ik heb bestudeerd is er overigens niet of nauwelijks sprake van blauwige adularescentie of flash waardoor ze mijns inziens niet de naam maansteen waarmaken. Wat ik wel zie is een typische zijdeglans op de splijtvlakken, zoals bekend van veel veldspaten.

links: groene maansteen met opvallend felgroene opvulling in de barst (foto’s Marjolein Heurman, Puffins and Pies); rechts geanalyseerde trommelsteen van ‘groene maansteen’, in ieder geval een veldspaat maar echt maansteen en wat veroorzaakt de groene kleur?

Na mijn eigen onderzoek van een stukje groene maansteen stelde ik vast dat het inderdaad een veldspaat was op basis van de hardheid en splijting. Er was geen (blauwe) flash zichtbaar. Het groene ‘mineraal’ zou garnieriet moeten zijn, een nikkelerts. Ik twijfelde erg aan de echtheid hiervan, het leek op een soort opvulling met verf/kleurstof in de barsten en spleten, maar dat kon ik niet met zekerheid vaststellen. Daarom liet ik een fragment van de trommelsteen analyseren in een laboratorium. Hierbij deel ik graag de resultaten.

Laboratorium analyse

Met behulp van röntgendiffractie (XRD) is vastgesteld dat de grijs-groenige hoofdmassa bestaat uit twee veldspaten: albiet en anorthoklaas; en vermiculiet, een fyllosilicaat mineraal uit de mica groep. Er is in dit exemplaar dus GEEN garnieriet of enig ander nikkel-mineraal aangetroffen! Bovendien is vastgesteld dat het inhomogene kleurverloop van het groen in de breuk wijst op KUNSTMATIGE (BIJ)KLEURING!

grafiek van de röntgendiffractie analyse (XRD) van ‘groene maansteen’ waarin de 3 bestanddelen geïdentificeerd zijn (albiet, anorthoklaas en vermiculiet)

Samengevat: groene maansteen bevat geen garnieriet

De onderzochte ‘groene maansteen’ bestaat uit de veldspaten albiet en anorthoklaas, en uit vermiculiet, een mineraal uit de mica groep. Er is GEEN garnieriet of enig ander nikkel-mineraal aangetroffen. De groene kleur in de breuk van deze steen is kunstmatig (bij)gekleurd. De natuurlijke groene kleur in deze en andere groene maansteen wordt waarschijnlijk veroorzaakt door een mineraal uit de smectiet-groep (een kleimineraal), maar daarvoor is (nog) geen bewijs gevonden.   

gepolijste handstenen van groene maansteen met een veel lichter groene zweem in de grijze hoofdmassa, geen aanwijzingen voor een kunstmatige groene kleur

Er is veel verschil in de groene kleur in de aangeboden groene maanstenen, zie ook de foto’s. Op basis van de analyse van deze ene steen, waarbij een verdachte felgroene kleur werd gezien, kan niet geconcludeerd worden dat ALLE groene maanstenen kunstmatig (bij)gekleurd zijn. Hoewel in het geanalyseerde stuk geen flash is gezien, bestaat er wel degelijk groene maansteen met blauwige adularescentie (zie foto hieronder). Wanneer er sprake is van een zichtbare flash lijkt de naam ‘groene maansteen’ passend, de toevoeging ‘met garnieriet’ zou ik op basis van deze analyse in ieder geval weglaten.

groene maansteen met een duidelijke blauwe flash en subtiele licht groene kleur in de barsten, geen aanwijzingen voor kunstmatige groene kleur

Met dank aan Marjolein Heurman (Puffins and Pies) en Marianne Verspeek-Roffel (Mijn Wenspakket) voor het beschikbaar stellen van de stenen en de foto’s.

Wil je zelf ook beter leren mineralen herkennen op basis van hun vorm en eigenschappen volg dan een cursus bij mij en bekijk mijn video’s.

Dit bericht is gepubliceerd op sociale media en de vorige website van Stapel van Stenen op 22 april 2021. Een samenvatting hiervan is opgenomen in het boek ‘Belazeriet of niet?’ van mei 2022. De informatie is vanaf maart 2025 ook beschikbaar via de online ‘Belazeriet of niet?-bibliotheek’.